Het Franse koloniale imperium stond eind jaren ´50 zwaar onder druk. Zodanig zelfs dat het überhaupt maar de vraag was of Frankrijk wel kon overleven. Zo was het Franse leger vernederd in Vietnam en moest zodoende met de staart tussen de poten de kolonie in Indochina verlaten. Bovendien was er eveneens in Algerije een koloniale oorlog gaande. Betreffende oorlog leidde tot een gigantische politieke crisis in Frankrijk met als gevolg de val van de vierde republiek. De reeds gepensioneerde generaal de Gaulle greep in, kwam middels een soort van coup aan de macht in 1958, hervormde het politieke systeem en vestigde de vijfde republiek.
De politieke crisis was nu opgelost. Echter, de kurk waarop de Franse economie dreef moest eveneens gered worden. Vietnam was als kolonie al voltooid verleden tijd, en in Algerije dreigde hetzelfde te gebeuren. De vrees was dat ook de zuidelijker gelegen Afrikaanse koloniën de wapens op zouden pakken om zich vrij te vechten, met als risico dat Marianne al haar overzeese gebiedsdelen in Afrika zou gaan verliezen. Dit zou ronduit rampzalig zijn voor de Franse economie.
Om de totale instorting van het Franse koloniale imperium te voorkomen bedachten de imperialisten te Parijs een list. In plaats van te wachten totdat de rest van francofone Afrika het juk van Parijs met geweld van zich af zou gaan schudden, besloot Frankrijk de toon van de muziek te bepalen door zelf onafhankelijkheid aan te bieden. Zodoende werd in 1960 francofone Afrika op papier onafhankelijk. Dat hield in, middels de CFA creëerde Parijs in francofone Afrika de illusie dat men onafhankelijk was. In werkelijkheid bleven de (voormalige) Franse koloniën economisch met handen en voeten gebonden. Doch niet slechts economisch. Frankrijk bleef achter de schermen gewoon bepalen wie de belangen van Frankrijk mocht behartigen als president. Wie niet aan de leiband van Frankrijk wenste te lopen werd genadeloos uit de weg geruimd. In die geest heeft Frankrijk sinds 1963 liefst 22 Afrikaanse presidenten helpen vermoorden. Om die reden is menig Afrikaans staatshoofd dan ook doodsbenauwd om zijn of haar nek uit te steken.
Maar zoals bekend zijn er momenteel tenminste drie landen op het continent waarvan de leiders wel op durven te staan tegen het Franse imperialisme, en het lijkt erop dat ze deze maal wel aan het langste eind gaan trekken. Frankrijk heeft de ECOWAS onder auspiciën van Nigeria nog geboden om de drie hierboven genoemde landen te bedreigen met militair ingrijpen, maar vooralsnog zijn de militairen van de ECOWAS in hun kazernes gebleven. Geopolitieke experts denken omdat het Nigeriaanse leger een blaffende hond is die niet kan bijten: het Nigeriaanse leger zou simpelweg incapabel zijn om een dergelijke invasie ten uitvoer te brengen.
Niger, Mali en Burkina Faso hebben het Franse leger geboden hun biezen te pakken en Frankrijk heeft gehoorzaamd. Mede dankzij druk van het Russische Wagner PMC. Daarnaast hebben Mali en Burkina Faso de Franse taal ontheven van de status van officiële taal van hun respectievelijke landen. Niger heeft onlangs alle banden met de Organisatie van Francofone Landen (OIF) verbroken als onderdeel van het grotere doel (alle banden met Frankrijk verbreken) en maakte tevens het volgende statement: “De regering van Niger roept de Afrikaanse volkeren op om hun geest te dekoloniseren en hun eigen nationale talen te promoten in overeenstemming met de ideeën van de grondleggers van het Pan-Afrikanisme.”
Wat de economische ontwikkelingen betreft, de African Developmemt Bank Group verwacht dat het BNP van Niger in 2023 7% gegroeid zal zijn, en in 2024 met liefst 11,8%, met een groei van ten minste 5% in alle sectoren. De consumptie en de hogere olie-investeringen en de export, mogelijk gemaakt door de nieuwe pijpleiding, zullen naar verwachting de groei van het BNP stimuleren. De Economic Update van de Wereldbank, getiteld “Strengthening Financial Resilience of Pastoralists to Drought”, schat de groei van het BNP van Mali op 1,8%, gedreven door het herstel van de voedsellandbouw en de veerkracht van de goud- en telecommunicatiesector. Wat Burkina Faso betreft verwacht de African Developmemt Bank Group dat het reële BNP met 3,7% zal groeien in 2023 en 3,9% in 2024. Dat is wel minder dan het gemiddelde van 6% voor 2017-19, als gevolg van sociaal-politieke instabiliteit en de verslechterende veiligheidssituatie. Dus vooralsnog lijkt het erop dat de economieën van de drie landen zonder Frankrijk gaan overleven. De boycot van de ECOWAS ten spijt. Al is er sowieso een ontwikkeling gaande waarbij landen als China, Duitsland en Nederland het Franse marktaandeel in Afrika overnemen.
Wat eveneens mee zal helpen is de helpende hand van Marokko. Koning Mohammed VI verkondigde nl. op 6 november 2023 dat hij de niet aan zee grenzende Afrikaanse landen van de Sahel toegang zal gaan bieden tot Marokkaanse havens aan de Atlantische Oceaan. De Sahellanden hebben niet onder stoelen of banken gestoken dat zij de geste van koning Mohammed VI ten zeerste waarderen. Dus waar de Zwarte Afrikaanse ‘broederlanden’ van de ECOWAS op gebod van Frankrijk deuren voor de anti-kolonialistische landen van de Sahel dicht smeet, heeft uitgerekend het Noord-Afrikaanse Marokko weer deuren voor ze geopend.
De manier hoe Frankrijk in de Sahel de deur is gewezen is een vernederende ervaring voor een eens zo trotse wereldmacht. De CFA heeft een Frans au revoir meer dan zestig jaar weten te frustreren. Zal Frankrijk een domino-effect in de rest van francofone Afrika kunnen voorkomen?
DJEHUTI-ANKH-KHERU