Zoals bekend kijkt men in het Westen met argusogen naar de opmars van China op het wereldtoneel. China is in sneltreinvaart uitgegroeid tot de fabriek van de wereld. Maar dat blijkt dus niet zaligmakend te zijn. De VS meende namelijk de grote achilleshiel van China te hebben ontdekt. Machines bezitten is één ding, maar machines kunnen maken is wellicht nog wel belangrijker. China maakt chips, doch de machines die die chips kunnen maken, de zogenaamde machines voor de halfgeleiderindustrie, worden veelal in het buitenland gemaakt. Bijvoorbeeld door het Nederlandse bedrijf ASML, dat veruit de meest geavanceerde chipmachines ter wereld produceert en daarmee dus uitgegroeide tot een geopolitieke troefkaart.
ASML is de afgelopen jaren uitgegroeid tot het trotse vlaggenschip van het Nederlandse bedrijfsleven. Het is (nog) niet de grootste fabrikant van chipmachines, maar het maakt sinds 2019 wel veruit de meest geavanceerde chipmachines en werd daarmee tevens de chipmachinefabrikant met de grootste toekomstverwachting. Wel is ASML met een beurswaarde van €290 miljard momenteel reeds veruit het grootste bedrijf van Nederland.
Het beste dat de concurrentie kan leveren is het DUV-systeem (Deep Ultra Violetlight), maar ASML had dus een monopolie op het EUV-systeem (Extreme Ultra Violetlight), welke het na heel veel geld in onderzoek te hebben gestoken uiteindelijk heeft kunnen ontwikkelen in 2019. Met EUV kunnen de kleinst mogelijke details aangebracht worden op chips. EUV is echter zo extreem duur in aanschaf dat slechts vijf bedrijven ter wereld er de buidel voor kunnen en willen trekken. Doch ASML is alweer drukdoende de volgende generatie chipmachine te ontwikkelen, uitgerust met het High Na-systeem (high numerical aperture). Deze moet in 2025 op de markt komen.
Het Chinese bedrijf SMEE maakte ook chipmachines, alleen was de gedachte in het Westen dat het decennia duurt voordat SMEE net zulke geavanceerde chipmachines kan produceren als ASML. ASML kan nl. machines maken die chips van zeven nanometer afleveren, de machines van SMEE kwamen niet verder dan 90 nanometer. De president van ASML zou eens zelfs verkondigd hebben dat “ook al zou China de bouwtekeningen in handen hebben van de machine het toch niet in staat zou zijn om het na te maken”. Het Westen ging er dus van uit dat China voor de echt geavanceerde machines lange tijd afhankelijk zou blijven van ASML.
De meeste klanten van ASML zitten in Azië. Na Taiwan en Zuid-Korea was China de derde grootste afnemer. Echter, onder druk van de regering Trump werd het ASML in 2020 verboden om EUV-machines te verkopen aan China. Onthouding van de modernste machines werd door de VS als strategie toegepast om de Chinese muur in zowel economisch als militair opzicht te kortwieken. Maar daar was de regering Biden niet tevreden mee. De vazalstaten die bedrijven hadden in de halfgeleiderindustrie werden onder zware druk gezet om die bedrijven te verbieden om de meer geavanceerde chipmachines te verkopen aan China. Dat hield in dat ASML vanaf 8 maart jongstleden naast de EUV-machines ook geen DUV-machines meer mag leveren aan China.
China reageerde furieus, maar had deze boycot zien aankomen, het had zich voorbereid door in 2020 en 2021 extra veel chipmachines en chips in te kopen. Op haar beurt nam China tegenmaatregelen. Gallium en germanium zijn belangrijke grondstoffen voor chips en respectievelijk 97% en 68% van deze grondstoffen wordt in China gedolven. Wie deze grondstoffen vanaf 1 augustus wil uitvoeren mag dat slechts met toestemming van de Chinese overheid. Dus mocht China het willen, dan worden er buiten China praktisch helemaal geen chips meer gemaakt.
Nu het volgende, tegen alle verwachtingen in hebben ingenieurs van SMEE onlangs wereldkundig gemaakt dat ze eind 2023 een DUV-machine kunnen maken die 28 nanometer chips kan produceren. Hetgeen natuurlijk nog niet van dezelfde buitencategorie als de machines van ASML is, maar wel kan worden gezien als een grote doorbraak: waar ASML twintig jaar over deed, realiseerde SMEE in één jaar (!).
China is de grootste afnemer van chips ter wereld en de hele voedselketen die noodzakelijk is om chips te maken is in principe voor handen in China, met als traditionele zwakke schakel de fabrikanten van machines voor de halfgeleiderindustrie. Echter, gezien de spectaculaire vorderingen die China recentelijk gemaakt heeft op dat gebied— en alwaar ASML zichzelf onaantastbaar waande—lijkt het nu een kwestie van tijd voordat China ook op die essentiële markt concurrerend wordt. China heeft klaarblijkelijk haar inherente afhankelijkheid van ASML geveinsd om de Anglo-Amerikaanse speculantenoligarchie zand in de ogen te strooien (anders zouden ze nog veel hardere sancties hebben genomen), maar lijkt inmiddels hard op weg dat te realiseren waar velen voor vrezen: een China dat onafhankelijk van het buitenland chips produceert. In dat geval zullen zowel het trotse vlaggenschip van het Nederlandse bedrijfsleven ASML als de concurrenten in Taiwan, Japan en Zuid-Korea gedoemd zijn te stranden.
In het Westen is ondertussen het vingerwijzen begonnen. Zo was Biden hypocriet genoeg om met droge ogen te debiteren dat Nederland de beslissing tot een exportverbod geheel op eigen houtje heeft genomen. Hetgeen tevens de vraag op doet werpen of dat door de Amerikanen geboden embargo daadwerkelijk bedoeld was om de opmars van China te beteugelen of was het een vooropgezet plan om marktleider ASML de nek om te draaien? Waarschijnlijk allebei. Het is net zoiets als het opblazen van de Nord stream-pijpleidingen. Daarmee werden zowel openlijke vijand Rusland als de Europese vazalstaten een loer gedraaid.
DJEHUTI-ANKH-KHERU