“Amerika mag zijn ontwikkelingshulp houden, want het kan het beter aanwenden om het daklozenprobleem in eigen land op te lossen!”, was de boodschap van generaal Abdourahamane Tchiani, de nieuwe leider Niger. De man was onlangs aan de macht gekomen middels een militaire coup, hij heeft de Arabische, pro-Westerse president Mohammed Bazoum aan de kant geschoven. Als reactie hierop dreigde de VS de ontwikkelingshulp aan Niger stop te zetten. Maar van die dreigende sanctie is generaal Tchiani klaarblijkelijk dus niet bepaald onder de indruk.
Doch niet slechts de VS staat op de achterste poten vanwege de coup in Niger. Frankrijk steigert zelfs nog veel hoger, maar interessant genoeg evenzo de ECOWAS (West-Afrikaanse Unie). Frankrijk heeft gedreigd met militair ingrijpen. Of Frankrijk? Blijkbaar heeft Frankrijk dat ingrijpen gedelegeerd, want na een beraadslaging dreigde de ECOWAS—dat gedomineerd wordt door Nigeria— evenzo de wapens op te nemen tegen Niger.
Niger staat echter niet alleen. Meerdere buurlanden toonden zich solidair. Mali en Burkina Faso gaven zelfs aan vierkant achter Niger te staan en een aanval op Niger te beschouwen als een aanval op henzelf. Interessant is dat Frankrijk er geen problemen mee had toen de democratisch gekozen president van Oekraïne af werd gezet in 2014 maar nu krokodillentranen huilt om het heengaan van de president van Niger. Net zoals het opmerkelijk is dat Frankrijk moord en brand schreeuwde toen Rusland het soevereine land Oekraïne binnenviel in februari 2022 maar nu zelf het soevereine land Niger dreigt binnen te vallen.
Let wel, Frankrijk heeft hele goede redenen om zich heel erg druk te maken om de ontwikkelingen in francofone West-Afrika in het algemeen en Niger in het bijzonder. Alleen gaat het natuurlijk niet toegeven dat het in deze niet om ethisch verantwoorde redenen gaat: meerdere Franse presidenten hebben in het verleden aangegeven dat Frankrijk een armetierig land zou zijn zonder haar (voormalige) koloniën in Afrika.
Onder meer Niger is heel belangrijk voor Frankrijk omdat het tot de grootste uranium producenten op aarde gerekend wordt. Na de oliecrisis van 1973 bedacht Frankrijk dat het niet meer zo afhankelijk moest zijn van de olie uit het Arabisch schiereiland. Zodoende bouwde Frankrijk een reeks kerncentrales om haar economie draaiende te houden, en het uranium voor die kerncentrales kwam in belangrijke mate uit Niger, aldaar uit de grond gehaald door de Franse multinational Areva. Zoveel als 15% van het door Frankrijk gebruikte uranium komt uit Niger en in één op de drie in Frankrijk gebruikte gloeilampen zit uranium uit Niger. Omgekeerd profiteert Niger nauwelijks van het uranium dat in het land uit de grond wordt gehaald: de uraniumwinning zorgt voor milieuvervuiling, verbruik van schaars water en talloze gezondheidsklachten bij de plaatselijke bevolking die het uranium moet winnen. Bovendien heeft slechts 18% van de bevolking van Niger beschikking over elektriciteit. Kortom, betoogd kan worden dat het uranium voor Niger eerder een vloek dan een zegen is.
De onvrede is daarom groot in Niger. Niger tracht reeds jaren zonder succes een betere deal te krijgen met Areva. Bovendien verdenken vele jongeren Frankrijk ervan dubbelspel te spelen aangaande de djihadisten in de Sahel: Frankrijk veinst de djihadisten te bestrijden, maar in werkelijkheid steunt Frankrijk de djihadisten heimelijk om chaos in de regio creëren. Vandaar dat de coupplegers onmiddellijk op een zekere populariteit konden rekenen. Zo zagen we mensen de coupplegers verwelkomen met Russische vlaggen. Dat is vanuit een Westerse bril bekeken een bizar aanzicht, maar daarbij wordt vergeten dat Rusland geen geschiedenis van slavenhandel en kolonialisme heeft in Afrika. In tegendeel, Rusland heeft antikoloniale bewegingen in Afrika juist altijd gesteund met wapens en trainingen. De vraag is zelfs of Afrika überhaupt had kunnen dekoloniseren zonder de steun van de Sovjet-Unie.
De recente ontwikkelingen in met name West-Afrika geven tevens aan waarom het voor het Westen zo ongelooflijk belangrijk is om de oorlog in Oekraïne te winnen. De rest van de wereld ziet dat het Westen niet meer almachtig is, en met name in West-Afrika durven nu steeds meer leiders openlijk een vuist te maken tegen het Westerse VOC-kolonialisme (neokolonialisme). Zo bezochten onlangs ondanks grote Westerse diplomatieke druk zoveel als 21 Afrikaanse landen de Rusland-Afrika-top in Sint-Petersburg. Alwaar Rusland zoveel als $23 miljard aan schulden kwijtschold aan Afrika, gratis graan aanbood, en toezegde te gaan pleiten voor een Afrikaans lidmaatschap van de G20.
Vlak na de Rusland-Afrika-top greep generaal Tchiani de macht in Niger. Dat is tot daar aantoe, maar het grote probleem voor Frankrijk was dat spoedig de export van uranium en goud naar Frankrijk werd gestaakt. Zeker nu Rusland geboycot wordt zijn Afrika´s grondstoffen en mineralen extra belangrijk geworden voor het Westen, in het bijzonder voor Frankrijk. Het kon dan ook niet anders dan heel spannend worden. Gaan Frankrijk en/of de ECOWAS Niger binnenvallen? Als dat gebeurt dreigt er dus een grootschalige regionale oorlog. Met Niger, Burkina Faso, Mali en (wellicht) Wagner PMC aan de ene kant en het Westen en ECOWAS aan de andere kant. Hetgeen inhoudt dat we weer helemaal terug zijn in de tijden van de koude oorlog, toen het continent Afrika geteisterd werd door proxy-oorlogen tussen het Westen en het Oostblok. Bijproduct van deze grote regionale oorlog gaat zijn dat nog meer West-Afrikanen de gok gaan wagen om de Middellandse Zee over te steken in gammele bootjes. Juist in een tijd dat Europa misdadige deals sluit met Tunesië om immigratie te frustreren.
DJEHUTI-ANKH-KHERU