Op 18 mei jongstleden sloot Jim Brown zijn ogen definitief. De man geniet buiten de VS wellicht minder bekendheid dan collega iconen als Jesse Owens, Muhammad Ali of Michael Jordan, maar gezien zijn ongekende talent voor sport hoort hij wel degelijk in dat rijtje. Met Jim Brown is één van de grootste sportmannen die de VS ooit gekend heeft heengegaan. Behalve sportman was hij ook acteur en stond hij bekend om zijn grote sociale betrokkenheid. Daarbij dient vermeld te worden dat Jim Brown een man uit het epoque van Muhammad Ali en Malcolm X was. Met Muhammad Ali was hij tevens één van de eerste Zwarte profsporters die zich publiekelijk uit durfden te spreken tegen het racisme in de VS.
Jim Brown maakte aanvankelijk naam en faam in het American football. Buiten de VS wordt wel eens cynisch gezegd dat American football één van die sporten is die de Yankees onderling spelen om vervolgens de winnaar tot wereldkampioen uit te roepen. Hoe dan ook, Jim Brown wordt door kenners algemeen gezien als één van de beste footballers ooit. Zijn statistieken als individuele speler zijn buitenaards goed. Er is wel betoogd dat hij de equivalent in het football is van basketballegende Wilt Chamberlain (ook een man met buitenaardse statistieken). Zo scoorde Chamberlain in zijn eentje in een enkele wedstrijd een keer honderd (!) punten en in een heel seizoen gemiddeld 50,4 punten en 25,7 rebounds. Jim Brown deed in het football iets vergelijkbaars met touchdowns en rushes (acht maal meeste rushes in een seizoen).
Maar Brown kon nog veel meer. Als scholier en student blonk hij in meerdere sporten uit. Zo was hij op de middelbare school nationaal kampioen hoogspringen en scoorde hij in het basketbalteam gemiddeld 38 punten per wedstrijd. Maar eveneens in het honkbalteam blonk hij uit als catcher en natuurlijk stond hij zijn mannetje in het footballteam.
In 1953 ging Brown naar Syracuse University. Een universiteit die indertijd geen Zwarte atleten accepteerde, maar voor Brown werd een uitzondering gemaakt. Brown had op Syracuse veel last van racisme, dat verhinderde hem echter niet om uit te blinken in meerdere sporten. Hij blonk niet slechts uit in het footballteam, maar net zo goed in basketbal en atletiek, maar helemaal in lacrosse. Brown wordt door velen nog immer als de beste footballer ooit gezien, maar naar verluidt had hij nog meer talent voor lacrosse (een soort van hockey met een netje), en was zijn dominantie in lacrosse nog veel groter dan in het football. Brown was zo goed in lacrosse dat speciaal de regels zijn veranderd om hem het spel te bemoeilijken. Brown wordt daarom tevens gezien als de beste lacrossespeler allertijden.
Na zijn studie op Syracuse groeide Brown bij de Cleveland Browns uit tot beste speler in de NFL. Tot verbijstering van de sportwereld verruilde Brown op zijn hoogtepunt (29), zijn footballcarrière in voor een carrière op het witte doek. Als acteur debuteerde hij in Rio Conchos (1964). Deze film flopte. Maar Brown gaf niet op en the Dirty Dozen (1967) werd wel een hit. Dit succes inspireerde Brown om de footballwereld vaarwel te zeggen en om voortaan als acteur door het leven te gaan. Vooral in de jaren ´70 verkreeg hij verschillende hoofdrollen. Brown werd niet gezien als een acteur van de buitencategorie, maar hij wordt wel gezien als de eerste Zwarte actieheld: hij heeft er toe bijgedragen dat er diversere rollen beschikbaar kwamen voor Zwarte acteurs.
Ten tijde van de strijd voor de burgerrechten behoorde hij tot de Zwarte celebraties die zich het meest uit durfden te spreken tegen het onrecht dat Zwart Amerika werd aangedaan. Zo was Brown in 1967 één van de Zwarte sportsterren die Muhammad Ali publiekelijk steunden toen hij dienstplicht weigerde. In 1968 stichtte hij de BEU (Black Economic Union) om Zwart ondernemerschap te ondersteunen. In 2003 werden er documenten gedekwalificeerd waaruit bleek dat BEU door verschillende alfabetorganisaties werd gemonitord.
Brown wilde ook iets doen voor de slachtoffers van het prison-industrial-complex. Daarom richtte hij de Amer-I-Can Foundation op in 1988. Een organisatie die programma´s ontwikkelt om mensen die aan de zelfkant van de maatschappij zijn geraakt te helpen om iets van hun leven te maken. Met Amer-I-Can is Brown erin geslaagd om van tienduizenden mensen die buiten de maatschappij waren gevallen weer productieve burgers te maken. In het verlengde hiervan, in 1989 nodigde Brown een aantal kopstukken van de bende-allianties the Bloods en de Crip uit in zijn huis. De aartsvijanden uit de straatbendecultuur van LA waren in heel de VS en ver daarbuiten berucht om de manier hoe ze elkaar met grof geweld naar het leven stonden. Het werd als een klein wonder beschouwd dat het Brown lukte (met hulp van de Nation of Islam) om ze om de tafel te krijgen. Het succes van deze ontmoeting inspireerde Brown om regelmatig dergelijke ontmoetingen te organiseren in zijn huis. Bij die ontmoetingen kwamen er regelmatig celebraties langs zoals Mike Tyson, George Foreman, Public Enemy, etc. Deze door Brown georganiseerde ontmoetingen hebben een belangrijke bijdrage geleverd aan de vrede tussen de Bloods en de Crips die uiteindelijk getekend werd in 1992.
Er kan daarom met recht gesproken worden dat er inmiddels een tweede en derde generatie van Zwarte Amerikanen is die Brown niet kennen als sportman, maar hem desondanks op een voetstuk plaatsen om zijn grootse maatschappelijke betrokkenheid.
DJEHUTI-ANKH-KHERU