In 1984 verbande de Egyptische regering alle films gemaakt door Columbia Pictues. Reden? Columbia had een film gemaakt over de Egyptische president Sadat. Men was woedend over het feit dat Louis Gossett Jr. (een Zwarte man) de hoofdrol had vertolkt. Het ironische hieraan is dat Anwar Sadat als staatshoofd van Egypte eens heel trots verkondigde: “Ik ben een Zwarte man en de eerste echte farao in 2.000 jaar!” Waarmee hij dus aangaf dat de oude Egyptenaren Zwarte Afrikanen waren en dat vanaf zijn inauguratie als president Egypte sinds hele lange tijd weer een staatshoofd had die leek op de farao’s van weleer. Maar een paar jaar na zijn dood wilde Egypte dus al niet meer weten dat het een Zwarte president had gehad.
Wetende dat Egypte witheet werd van woede toen het er cineastisch aan herinnerd werd dat het recentelijk geregeerd werd door een Zwarte president, die nota bene zelf zonder zich ervoor te verontschuldigen aangegeven heeft dat hij Zwart is, is het eigenlijk helemaal niet vreemd dat Egypte de laatste tijd met regelmaat ontploft is als de huidskleur van de oude Egyptenaren ter sprake komt.
Zo wekte de moderne diva Beyonce in 2018 de toorn op van de moderne Nijvalleibewoners toen zij zich op Coachella als Cleopatra personifieerde. Eerder in 2023 werd het optreden van komiek Kevin Hart in Egypte afgelast omdat de man beweerd had dat de antieke Egyptenaren Zwart waren. Nog recentelijker brak in Egypte de pleuris uit omdat Netflix vanaf 10 mei een documentaireserie uit gaat zenden over Cleopatra, geproduceerd door Jada Pinkett. Probleem is dat Cleopatra gespeeld gaat worden door een actrice met een kleurtje. Ironisch is weer dat betreffende actrice kwa huidskleur in het huidige Egypte niet zou opvallen. En als we de afro van de beroemde Egyptische voetballer Mo Salah als norm nemen, dan zou zelfs haar haar niet uit de toon vallen in modern Egypte. Hoe dan ook, een Egyptische advocaat sleept Netflix zelfs voor de rechter om de uitzending van de docuserie met een Zwarte Cleopatra te voorkomen.
Wat eveneens interessant is, is dat niet slechts moderne Egyptenaren er heilig van overtuigd zijn dat Cleopatra wit was, maar evenzo talloze Zwarte mensen. “Cleopatra was Grieks!”, en “het was een hoer die niets heeft betekend!” horen we dan. Wat het eerste argument betreft papegaaien ze moderne, eurocentrische historici na en wat het tweede argument betreft bekijken ze Cleopatra door de ogen van Cleopatra’s erfvijanden de Romeinen. Want die hadden inderdaad logischerwijs weinigs goeds over haar te melden.
Opmerkelijk genoeg lezen we in middeleeuwse Arabische bronnen weinig bijzonders over haar uiterlijk, doch veel meer over de bijzonderheid van haar intellect. Uit de Arabische bronnen halen we dat Cleopatra een ware renaissance vrouw was: ze kon alles en blonk overal in uit. Zo sprak ze negen talen vloeiend, bedreef wetenschappen als geneeskunde, scheikunde en natuurkunde. Tevens heeft ze verschillende boeken over de geneeskunde en cosmetica op haar naam staan. Daarnaast was ze een geslepen politica die Egypte weer rijk en machtig maakte. Egypte werd zelfs zo machtig dat het Rome serieus kon uitdagen: de laatste serieuze bedreiging van Rome. Na het heengaan van Cleopatra werd Egypte op een verschrikkelijke manier onderdrukt en geëxploiteerd als graanschuur van Rome.
De hoog geciviliseerde Cleopatra heeft tevens de Romeinse barbaren naar een hoger niveau van beschaving getild. De hervormingen waartoe ze heeft aangezet zijn zo groots dat ze tot op de dag van vandaag grote impact hebben. Zo was het Cleopatra die Julius Caesar ertoe bracht om de hopeloos inadequate maankalender van de Romeinen te vervangen voor de Egyptische zonnekalender van 365 dagen. Welke kalender we tot op de dag van vandaag in principe nog steeds gebruiken. Onder invloed van Cleopatra liet Caesar eveneens een openbare bibliotheek bouwen in Rome. Eveneens liet hij een reeks waterwerken bouwen geïnspireerd op het Egyptische systeem van dijken en sluizen. Zo liet hij bijvoorbeeld een malariamoeras nabij de Tiber droogleggen, ter bevordering van de volksgezondheid. Maar hij commissioneerde evenzo op haar voorspraak een officiële volkstelling. Zogezegd was Caesar bij de gratie van zijn gouden adviseur Cleopatra een groot staatsman. Vandaar ook dat Caesar een gouden standbeeld ter ere van Cleopatra liet plaatsen te Rome en wel naast een heiligdom van zijn familie voor de godin Venus. Dus dat Cleopatra geen noemenswaardige verdiensten op haar naam heeft is een misvatting.
Wederom de vraag, was Cleopatra VII Zwart? Wat we weten is dat voordat de ideologie van de witte suprematie in opkomst kwam Cleopatra in Europa algemeen als een vrouw van kleur werd gezien. In middeleeuwse en renaissance manuscripten en kunstwerken wordt ze omschreven en afgebeeld als een dame van kleur. Dus waarom werd Cleopatra ineens wit? We weten niet wie Cleopatra’s moeder is en haar grootmoeder van vaderskant. Beide dames behoorden in ieder geval niet tot de Griekse elite, anders zou er geen taboe op hun afkomst zijn geweest. Maar zelfs al waren haar moeder en grootmoeder van vaders kant ‘Grieks’, dan nog kunnen beide vrouwen Zwart zijn geweest, omdat de Griekse bevolking in Egypte indertijd zeer gemengd was. Dat blijkt wel uit de portretten op de Griekse Fayoem-mummies. Die portretten lijken vaak op de dubbelbloedige Britse actrice Adele James die Cleopatra speelt in de docu van Jada Pinkett. Cleopatra was dus sowieso niet puur Grieks, want er woonden in Cleopatra’s tijd weinig ‘pure Grieken’ in Egypte.
DJEHUTI-ANKH-KHERU