Een renaissance man is een persoon die van alle markten thuis is en in alle markten uitblinkt. Een goed voorbeeld was Leonardo da Vinci: hij was schilder, beeldhouwer, muzikant, schrijver, ingenieur, architect, botanist en uitvinder. Andere voorbeelden zijn Chevalier de Saint-George en Paul Robeson. Als we het begrip renaissance man beperken tot de voetballerij, dan is Pelé de ultieme exponent. Hij zou met recht een renaissance voetballer genoemd kunnen worden, aangezien hij op het voetbalveld van alle markten thuis was en in alle markten uitblonk. Dit bewijzen talloze filmpjes op YouTube waarop we kunnen zien dat Pele op alle mogelijke manieren scoort: met links, met rechts, met zijn hoofd, middels volleys, omhalen, uit vrije trappen uit solo’s, het houdt niet op. Eveneens zien we hem uitstekend passen, verdedigen, dribbelen en alle mogelijke trucjes doen waarvan we dachten dat latere generaties voetbalsterren ze hadden uitgevonden. Niet dus: Pelé deed het blijkbaar allemaal als eerste!
Om hierboven genoemde redenen valt Pelé niet te vergelijken met andere wereldvoetballers, omdat ze allemaal op één of andere manier zwakheden in hun spel hadden: de één kon niet zo hard schieten, de ander had een zwak rechterbeen, weer een ander kon matig koppen, weer een ander was relatief traag, etc., dat kan Pelé allemaal niet verweten worden, want hij was een complete voetballer. Doch als men toch een vergelijking wenst te maken, dan moet men ook meenemen hoe snel de wereldtop is bereikt en hoe lang de speler zich op topniveau heeft weten te handhaven. Sommige spelers bereiken de wereldtop, maar doen er tien jaar over om er te komen. Pelé bleek echter op 17-jarige leeftijd, op het WK van 1958, reeds tot de absolute wereldtop te behoren en bleef dat tot aan zijn pensioen in 1977. Welke andere voetballer is zo rapide naar de wereldtop gesneld om zich er vervolgens twee decennia te handhaven?
Maar we gaan nog een stapje verder, Pelé is niet slechts de beste voetballer ooit, maar hij is de beste individuele sportman in een teamsport aller tijden. Is er in de geschiedenis van een andere teamsport een speler die zo compleet was als Pelé? Jordan wordt bijvoorbeeld vrij algemeen gezien als de beste basketballer ooit, maar zelfs hij blonk niet uit in alle aspecten van zijn sport. Hij viel bijvoorbeeld niet op in het verschaffen van assists.
Begin jaren ’70 hebben medische experts het lichaam van Pelé grondig bestudeerd om erachter te komen waarom hij zo goed was. Ze vielen van de ene verbazing in de andere en trokken uiteindelijke de volgende conclusie: “Wat deze man ook zou hebben ondernomen op fysiek of mentaal vlak, hij zou er een genie in zijn geworden.”
Voordat Pelé ten tonele verscheen zijn er zeker goede voetballers van Braziliaanse bodem te bewonderen geweest, zoals bijvoorbeeld Pelé’s grote idool Zizinho. Alleen, als het er echt op aankwam schoten ze te kort. Bijvoorbeeld in 1950, toen Brazilië in de WK-finale op dramatische wijze verloor van Uruguay in het Maracanã-stadion. Echter, met Pelé in de gelederen wist Brazilië in 1958 voor het eerst in de geschiedenis de wereldtitel op te eisen. Aanvankelijk draaide het Braziliaanse elftal stroef op het WK van 1958, omdat een racistische psychologe de opstelling mocht maken en Zwarte voetballers zoveel mogelijk buiten de ploeg hield. Maar toen de nood het hoogst was stapten de geroutineerde spelers van het team op de bondscoach af en eisten dat de supertalenten van kleur Pelé en Garrincha gingen spelen. Zo geschiedde, en de rest is geschiedenis. Dat hield in dat Brazilië, een voormalige kolonie waarvan het volk leed onder een minderwaardigheidscomplex, voor het eerst iets had om trots op te zijn. Voor het eerst keek de wereld vol bewondering naar het land. Onder de heerschappij van koning Pelé speelde Brazilië het jogo bonito (prachtige spel) en groeide uit tot het beroemdste voetballand ter wereld. Een reputatie die definitief werd bestendigd in 1970 toen het jogo bonito onder auspiciën van Pelé het beruchte Italiaanse catenaccio vernietigde in de WK-finale.
Evenzo was Santos FC voor het debuut van Pelé een club die slechts lokaal bekendheid genoot, maar groeide met de originele nummer 10 in de selectie uit tot de beste club ter wereld. Wel moet erbij gezegd worden dat Pelé tot slaaf gemaakt werd door Santos: Pelé was vroeg in zijn carrière in zaken gegaan, maar raakte in grote geldproblemen toen zijn zakenpartner hem oplichtte. Santos nam Pelé’s schuld over maar dwong hem vervolgens jarenlang te voetballen voor een appel en een ei. Dus de wereld dacht dat Pelé schatrijk was, in werkelijkheid viel dat wel mee.
Doch tegen het eind van zijn carrière tekende Pelé een miljoenencontract bij The New York Cosmos, om het voetbal in de VS te populariseren. Maar meer in het algemeen, O Rei heeft gedurende zijn carrière wereldwijd de populariteit van voetbal to the next level gebracht. Eensgelijk Muhammad Ali dat met boksen deed en Michael Jordan later met basketbal. Of er ooit een nieuwe Pelé komt is maar de vraag, aangezien die speler geen zwakheden mag hebben, praktisch vanaf zijn debuut tot de wereldtop moet behoren en dat niveau twintig jaar vasthouden. In ieder geval zal de man die ons op 29 december jongstleden is ontvallen de geschiedenis in gaan als de renaissance voetballer die Brazilië op de kaart zette en van het jogo bonito een wereldreligie maakte.
DJEHUTI-ANKH-KHERU