Of de Amazones uit de Griekse mythologie echt bestaan hebben is twijfelachtig. Ondanks dat er in de antieke Griekse literatuur veel verwijzingen zijn naar de Amazones zijn tegenwoordig veel classici van mening dat het een mythe is. Een mythe geschapen om de patriarchale Griekse samenleving te verdedigen. De dieperliggende boodschap van die mythe zou zijn dat vrouwen ten alle tijden onder de duim moesten worden gehouden, aangezien een matriarchale maatschappij simpelweg gedoemd zou zijn om ten onder te gaan. Anderzijds zou de vraag gesteld kunnen worden, wellicht waren de Amazones van de Grieken een mythe, doch wellicht hebben elders in de wereld daadwerkelijk Amazones bestaan?
Let wel, over de hele wereld zijn er verhalen opgetekend over (machtige) vrouwenlegers. Over de meesten van hen is echter weinig tot niets bekend, waardoor historici er of weinig over kunnen vertellen, of ze zijn gedegradeerd tot de categorie mythes en legendes. Het enige Amazoneleger dat echt goed gedocumenteerd is en daarom niet zomaar weggezet kan worden als mythe is de agojie van Dahomey (tegenwoordig Benin). Dahomey was eens een machtige staat aan de westkust van Afrika. Over Dahomey’s agojie heeft Hollywood onlangs een film in omloop gebracht. Zoals bekend heeft Hollywood een ware traditie hoog te houden betreffende het ongunstig in beeld brengen van het Afrikaanse continent, maar wat wil het geval? Opmerkelijk genoeg zijn zelfs prominente Afrikaansgecentreerde historici als Tony Browder en James Smalls laaiend enthousiast over The Woman King. Daar zijn we het niet noodzakelijkerwijs mee eens. Toegegeven, we hebben the Woman King nog niet kunnen aanschouwen. Desalniettemin kunnen we vantevoren reeds aangeven dat de film de nodige problemen kent. Ongetwijfeld zal de film zeer vermakelijk zijn. Dat is de discussie niet. Een filmcriticus omschreef de film zelfs als Braveheart met Zwarte vrouwen. Sterker nog, dat de film (gezien de reacties van bepaalde mensen) zo ongekend vermakelijk is is waarschijnlijk juist precies het probleem.
Het verhaal is niet echt gebeurd, maar verwijst wel naar ware gebeurtenissen. Zo heeft Dahomey daadwerkelijk een vrouwelijke koning gekend volgens de orale traditie, doch wel in een andere context dan in de film. Ahangbé was de tweelingzus van koning Akaba en heerste in theorie samen met hem. In de praktijk leidde ze een teruggetrokken maar zeer hedonistisch bestaan. Echter, toen Akaba stierf occupeerde zij de troon alleen en zou zelfs als generaal het slagveld betreden hebben. Probleem was echter dat Ahangbé haar hedonistische levensstijl weigerde af te zweren, waardoor ze dusdanig veel weerzin opwekte dat ze gedwongen werd om af te treden. De orale traditie van Dahomey beschouwt de regeerperiode Ahangbé als een schandvlek in de geschiedenis die liever wordt verzwegen.
Dahomey onderscheidde zich dus door haar elitecorps van vrouwelijke soldaten. Op het hoogtepunt moeten er zo’n 6.000 Amazones zijn geweest. Zij moesten een zeer zware training ondergaan waarin geleerd werd om pijn te verdragen, forten te bestormen, zeer bedreven te worden in het hanteren van machetes, het schieten met musketten, etc. Europese bezoekers sloegen met grote verbazing de training van de agojie gade: forten met hoge muren die met dikke lagen doornen en distels waren bedekt werden bestormd en in een mum van tijd in bezit genomen. De Amazones waren dan ook de stoottroepen van het leger van Dahomey, haar dapperste en meest gevreesde soldaten. Toen Frankrijk Dahomey binnenviel in 1892 had het roemruchte vreemdelingenlegioen de handen vol aan met name de onbevreesde Amazones. Na de oorlog werden de Amazones door de Fransen unaniem geprezen als geduchte vijanden.
Maar waarom ontwikkelde uitgerekend Dahomey een legereenheid van vrouwelijke soldaten? Stanley B. Alpern is een historicus gespecialiseerd in de geschiedenis van Dahomey. Hij heeft gesuggereerd dat dat kwam omdat Dahomey zich moest zien te verhouden tot het machtige buurland Oyo, dat liefst tienmaal zoveel inwoners telde. Vanwege een gebrek aan mankracht is Dahomey er wellicht toe overgegaan om ook vrouwen te rekruteren voor het leger.
Nu het volgende: in The Woman King wordt de staat Dahomey geromantiseerd. Het problematische is namelijk dat Dahomey bij uitstek een slavenhandelsstaat was. Bij Zwarte mensen in de diaspora is er met de paplepel ingegoten dat Afrikanen vooral elkaar hebben verkocht aan de witte man. Eerder hebben wij erop gewezen dat dat een ongenuanceerde voorstelling van zaken is aangezien er niet bij werd verteld dat er bij iedere misdaad tegen de menselijkheid door leden van de slachtoffers massaal is gecollaboreerd, maar dat veel Zwarte mensen daar geen weet van hebben omdat ze onwetend zijn van de wereldgeschiedenis. Anderzijds zouden Afrikaanse slavenhandelaars natuurlijk ook niet verheerlijkt mogen worden als helden. Dat gezegd hebbende, er was geen staat in West-Afrika dat zo gefocust was op slavenjagen en slavenhandel als Dahomey. De economie van Dahomey was afhankelijk van de slavenhandel. Het merendeel der Amazones was ook middels de slavenjacht op andere volkeren verkregen. Na hun training speelden deze zelfde voormalige slaafgemaakten een hoofdrol in de gruwelijke slavenjacht van Dahomey. Dahomey is bovendien niet uit vrije wil met de slavenhandel gestopt. In 1865 kreeg Dahomey’s slavenhandel een genadeslag toegediend omdat de Britse marine de blokkade tegen de slavenhandel intensiveerde (al bleef Dahomey tot 1892 in slaafgemaakten handelen).
The Woman King is dus naar verluidt een leuke film. Maar waarom moet Hollywood per sé slavenjagers verheerlijken? Waarom portretteert Hollywood geen heldhaftige Afrikaanse vrijheidsstrijdsters, zoals koningin Nzinga? Buiten Hollywood is dat gelukkig wel geschied. Zo verscheen in 2013 Njinga: Rainha de Angola in Angola.
DJEHUTI-ANKH-KHERU