Terwijl Nederland op 4 mei traditioneel de door de nazi’s gedode mensen herdacht op 4 mei, werd het land dezelfde dag opgeschikt met het nieuws dat de Oorlogsbegraafplaats van het Gemenebest Jonkerbos was besmeurd met fascistische graffiti, luid en duidelijk verwijzend naar het fascistische, Oekraïense Azovbataljon. De begraafplaats in kwestie is de laatste rustplaats van geallieerde bevrijders. De nog niet achterhaalde daders sympathiseren dus in ieder geval met de Oekraïense nazi’s. Opvallend is hoe weinig ruchtbaarheid de pers aan deze trieste gebeurtenis heeft geschonken. Het past namelijk niet in het narratief dat Oekraïne een puriteins puur land is bevolkt door engelen dat zo maar zonder reden is aangevallen door het grote duivelse, imperialistische Rusland. De waarheid is dat de nazi’s waar Nederland jaarlijks op 4 mei publiekelijk van walgt vereerd worden in hedendaags Oekraïne…
Oekraïne kent vele etnische groepen die niet noodzakelijkerwijs met elkaar door een deur kunnen. Zo is het voormalige Galicië tegenwoordig verdeeld over Oekraïne en Polen. Tot 1918 behoorde het tot het koninkrijk Galicië en Lodomerië, op haar beurt weer onderdeel van het keizerrijk Oostenrijk-Hongarije. In 1918, na de Eerste Wereldoorlog, werd Galicië onderdeel van Polen.
Polen kreeg van doen met een opstandig Galicisch bevolkingsdeel. Een Oekraïner die zich in die periode deed gelden was Stepan Bandera. In 1929 werd de Organisatie van Oekraïense Nationalisten (OOeN) in het leven geroepen en Bandera behoorde tot de oprichters. De OOeN was een fascistische organisatie die de onafhankelijkheid van Oekraïne trachtte te bewerkstelligen middels terroristische acties. De organisatie gaf de Joden de schuld van de verspreiding van het communisme in Oekraïne. De OOeN-leden kwamen voornamelijk uit wat tegenwoordig westelijk Oekraïne is en onderhielden reeds lang voor aanvang van de Tweede Wereldoorlog een warme band met nazi-Duitsland.
Bandera werd in 1934 ter dood veroordeeld vanwege zijn aandeel in de moord op de Poolse minister van Binnenlandse Zaken Bronislaw Pieracki. Later werd dit vonnis omgezet tot levenslang. Echter, kort nadat de Sovjet-Unie oostelijk Polen bezette in 1939 kwam Bandera vrij. Hoe en waarom is niet helder. Wat wel helder is is dat Bandera met nazi-Duitsland ging collaboreren. Na zijn vrijlating botste Bandera met Andri Melnyk (de leider van OOeN), die hij te gematigd vond en richtte zodoende de OOeN/B op.
In juni 1941 viel Duitsland de Sovjet-Unie binnen. In allerhaast zette de OOeN/B een militie op en riep op 30 juni een onafhankelijke Oekraïense staat uit. Op 1 juli begon de OOeN in collaboratie met Duitse doodseskaders een pogrom tegen de Joodse bevolking van Lviv. Hierbij kwamen zevenduizend Joden om het leven. De Duitsers waren er helaas niet van gecharmeerd dat Bandera een onafhankelijke staat uitriep, aldus belandde hij in concentratiekamp Sachsenhausen.
Eind september 1941 werden door de nazi’s en de Oekraïense hulppolitie (vooral bestaande uit ex-leden van OOeN’s militie) 34.000 Joden afkomstig uit het getto van Kiev op beestachtige wijze afgeslacht bij het ravijn Yabi Yar. Verder kwamen er concentratiekampen te Janowska en Lviv, alwaar de Oekraïense nationalisten eveneens gaarne collaboreerden met de Duitse nazi’s in het grossieren van het plegen van misdaden tegen de mensheid.
In 1943 besloot de OOeN om alle mensen uit te roeien in Oekraïne die zij niet als Oekraïens beschouwden. In het gebied waar zij zeggenschap hadden ging dat voornamelijk om Polen. Om een etnisch zuivere staat te creëren werden daarom in de streken Wolynië en oostelijk Galicië meer dan 130.000 Polen afgemaakt.
Toen de Duitsers steeds meer verliezen begonnen te lijden werden er ook Oekraïners gerekruteerd voor het leger van de nazi’s. Zoals 118. Schutzmannschaft Batalion (1942) en 14. Waffen-Grenadier-Division der SS (1943), bestaande uit Galicische vrijwilligers. Omdat ook Galiciërs volgens de Duitsers üntermenschen waren, mochten ze uitsluitend ingezet worden om tegen de bolsjewieken te vechten. In Wit-Rusland heeft het 118e het dorp Khatyn vernietigd. Maar over de daar gepleegde oorlogsmisdaden is in de Sovjet-Unie (waar zowel Oekraïne als Wit-Rusland onderdeel van werden na de Tweede Wereldoorlog) weinig ruchtbaarheid gegeven om de lieve vrede binnen de complexe federatie te bewaren. In de winter en lente van 1944 zou het 14e nog verschillende Poolse gemeenschappen in west Oekraïne vernietigen.
Nazi’s en hun misdaden worden vooral geassocieerd met Duitsland, maar eveneens in het Galicische deel van Oekraïne waren er tijdens de Tweede Wereldoorlog behoorlijk wat lieden die kwa onmenselijke wreedheid niet onder deden voor hun Duitse collega’s. Wat het Westen betreft is Oekraïne weggekomen met zijn duistere oorlogsverleden. De dubieuze rol die west Oekraïne heeft gespeeld in de jaren ’40 is bij het grote publiek in het Westen nog altijd onbekend. Triester nog, terwijl Duitsland zich schaamt en het boetekleed heeft aangetrokken is (west) Oekraïne juist apetrots op zijn oorlogsverleden, getuige de promotie van Oekraïense nazi’s als Stepan Bandera tot nationale helden, waarvan standbeelden voor uit de grond worden gestampt. De Duitse bewustwording ontstond doordat de rest van de Westerse wereld het land aan ging spreken op al de gepleegde verschrikkingen. Zowel het historische als hedendaagse fascisme gerelateerd aan Oekraïne wordt door de Westerse wereld juist angstvallig verzwegen. Het grote publiek mag geen weet krijgen van de merkwaardige parallelwerkelijkheid waarin Oekraïne leeft. Vanaf 2010 worden op 28 april marsen gehouden om de herinnering van 14. Waffen-Grenadier-Division der SS levend te houden, waarbij men trots zwaait met Oekraïense vlaggen en met nazisymbolen pronkt. Waarbij dus niet de slachtoffers van de nazi’s, maar de nazi’s zelf worden vereerd in de publieke ruimte.
DJEHUTI-ANKH-KHERU