De Republiek Congo-Brazzaville (niet te verwarren met het voormalige Zaïre) kende reeds een universiteit, nl. de Marien Ngouabi universiteit, gesticht in 1971, als bekroning op de onafhankelijkheid van het land. Want een zichzelf respecterend onafhankelijk land wil natuurlijk over een eigen universiteit beschikken. Maar in de loop der decennia is men er wel achter gekomen dat het hebben van een ʽeigenʼ universiteit niet zaligmakend is. Want hoe ʽeigenʼ is een Afrikaanse universiteit eigenlijk als het onderwijs eurocentrisch is en de vaardigheden van de afgestudeerden niet aansluiten bij de behoeftes van het land? Het gevolg hiervan is dat opvallend veel alumni van Marien Ngouabi werkloos eindigen. Bovendien, de universiteit was compleet uit haar voegen gegroeid: het kent 35.000 studenten terwijl het gebouwd was voor slechts 600 studenten. Kortom, alle reden om een nieuwe universiteit te stichten. Hetgeen onlangs dus is geschied onder auspiciën van niemand minder dan de Afrikaansgecentreerde egyptoloog, linguïst, filosoof, etc, dr. Theophile Obenga…
Met uitzondering van België hebben alle koloniale mogendheden mensen uit de koloniën aan universiteiten laten studeren. Dat was niet noodzakelijkerwijs een daad van uit altruïsme, aangezien het doel was om een plaatselijke elite te creëren die trouw was aan de desbetreffende koloniale mogendheid. Of voormalige koloniale overheerser, want nadat het kolonialisme officieel ten einde kwam ging dit proces gewoon door, sterker nog, het werd uitgebreid. Zo namen tijdens de koude oorlog zowel de VS als de Sovjet-Unie deze politiek over. In de Sovjet-Unie werd daar zelfs een speciale universiteit voor gesticht, welke later omgedoopt is tot de Patrice Lamumba universiteit.
Koloniale mogendheden creëerden dus doelbewust een plaatselijke elite die de wereld bekeken door de ogen van de (voormalige) kolonisator (ieder belangrijk persoon in de geschiedenis, van Aristoteles tot Einstein, was wit), hetgeen dus tot uiting kwam in hun handelen. Frankrijk is enerzijds het succesvolste geweest in het creëren van kolonialistische plaatselijke elites. Anderzijds zijn juist uit de Francofone wereld verschillende grootse antikolonialistische denkers voortgekomen. Wellicht het beroemdste voorbeeld is psychiater Frantz Fanon (Peau noire, masques blancs). Maar men kan ook denken aan egyptoloog Cheikh Anta Diop (Nation nègres et cultures) en zijn protegé Theophile Obenga. Doch ook Zwarte Amerikaanse denkers hebben geschreven over het knechten van de geest middels onderwijs. Zo sprak W.E.B. DuBois over een dubbel bewustzijn. Historicus Carter G. Woodson noemde het probleem weer miseducation in zijn gelijknamige boek.
Los van de Zwarte antikolonialistische denkers hebben eveneens mondstukken van de machthebbers het belang van kolonialistische indoctrinatie erkend. Het wordt als noodzakelijk instrument beschouwd om onderworpen volkeren in hun lot te laten berusten. Zo schreef Zbigniew Brzezinski, ideoloog van het Anglo-Amerikaanse imperium, in zijn boek The Great Chessboard: “Het Overzeese Britse Rijk werd aanvankelijk verworven door een combinatie van exploratie, handel en verovering. Maar net als haar Romeinse en Chinese voorgangers of haar Franse en Spaanse rivalen, ontleent het ook een groot deel van haar blijvend vermogen aan de perceptie van Britse culturele superioriteit. Die superioriteit was niet alleen een kwestie van subjectieve arrogantie van de kant van de heersende imperialistische klasse, maar was een perspectief dat door veel van de niet-Britse onderdanen werd gedeeld…Culturele superioriteit, met succes bevestigd en stilletjes toegegeven, had tot gevolg dat de noodzaak om te vertrouwen op grote aantallen strijdkrachten om de macht van het centrum van het imperium te behouden, werd verminderd.”
Met andere woorden, gekoloniseerde volkeren kunnen pas echt vrij zijn als hun geest bevrijd is van kolonialisme. Dat wetende heeft Congo-Brazzaville onlangs wellicht een waarachtige stap richting bevrijding gezet. Dr. Theophile Obenga heeft president Denis Sassou-N´Guesso weten te overtuigen om een nieuwe universiteit te bouwen die daadwerkelijk voldoet aan de behoeften van de republiek Congo in het bijzonder maar tevens Afrika in het algemeen. Zo kon dus op 5 februari 2021 de Denis Sassou-N´Guesso Universiteit geopend worden te Kintélé in aanwezigheid van vier Afrikaanse staatshoofden met Theophile Obenga als voorzitter van de Raad van Bestuur. De bedoeling is dat de nieuwe universiteit— welke gefinancierd wordt door de regering van de republiek Congo—uiteindelijk 30.000 studenten zal tellen en een Pan-Afrikaans instituut wordt dat de meest veelbelovende studenten uit gans Afrika zal gaan aantrekken om zichzelf en het continent te gaan verrijken met hoogwaardige vaardigheden gerelateerd aan wetenschap en techniek. Waarmee het instituut tevens als een instrument van Afrikaanse integratie zal dienen.
Of dit ambitieuze project zal slagen in haar doelstellingen is natuurlijk altijd afwachten. Kolonisator Frankrijk gaat zoals we weten letterlijk over lijken om haar belangen in Afrika te verdedigen en Frankrijk heeft natuurlijk totaal geen belang bij mensen die zich mentaal bevrijden van het juk van het kolonialisme. Wees dus niet verbaasd voor pogingen tot manipulatie. Desalniettemin, wat wel veelbelovend is is dat niemand minder dan dr. Theophile Obenga vanaf het prille begin nauw bij het project betrokken is. Een man die levenslang gestreden heeft tegen eurocentrische geschiedvervalsing en samen met Cheikh Anta Diop in 1974 de eurocentrische academische wereld verbijsterde door de beste Westerse en Arabische egyptologen schaakmat te zetten in een legendarisch debat over de etnische achtergrond van de klassieke Egyptenaren. So much for the myth of white supremacy. Het is voor Afrika natuurlijk van het grootste belangrijk dat dit project slaagt want de Denis Sassou-N´Guesso Universiteit kan als model gaan dienen voor universiteiten in de rest van Afrika en ver daarbuiten, waardoor Afrika en haar diaspora zichzelf wellicht toch mentaal kunnen gaan bevrijden van het kolonialisme.
DHEHUTI-ANKH-KHERU