I
Cleopatra is ongetwijfeld de beroemdste vrouw uit de ganse wereldgeschiedenis. Ondanks dat ze 2.000 jaar geleden overleed is ze tot op de dag van vandaag springlevend. De meeste mensen die heden beroemd zijn zullen over honderd jaar allang en breed vergeten zijn. Sterker nog, sommigen zullen volgend jaar al in de vergetelheid zijn geraakt. Maar de roem van Cleopatra kan met recht klassiek genoemd worden want het weerstaat de tand des tijds feilloos. In de loop der eeuwen heeft zij als inspiratie gediend voor talloze toneelstukken, romans, opera’s, balletvoorstellingen, films, tekeningen, schilderijen, beelden, gedichten, etc. We zouden niet snel een vrouwelijk karakter kunnen noemen dat zo onafgebroken zo erg tot de verbeelding heeft gesproken. In ieder geval wat betreft de Westerse wereld.
Recentelijk brak de controverse over de huidkleur van de onsterfelijke koningin wederom uit. Dat gebeurde nadat Beyoncé tijdens het Coachella Festival als Cleopatra ten tonele verscheen. Dit wekte naar verluidt de woede op van vele Noord-Afrikaanse Arabieren. Want hoe kon ‘hun’ Cleopatra nu behoord hebben tot die volkeren die zij als zwaar minderwaardig beschouwen? Als Cleopatra daadwerkelijk Zwart was dan is dat dus niet slechts een fikse deuk voor de aanhangers van de ideologie van de witte suprematie, maar voor allen die lekker in hun vel zitten bij de gratie van het neer kunnen kijken op Afrikanen. Maar waarom spreekt Cleopatra zo tot de verbeelding? Wat maakt haar zo bijzonder? En spreekt ze eigenlijk wel tot de verbeelding om de juiste redenen?
Cleopatra’s faam is des te opmerkelijker als we beseffen dat de wereld haar voornamelijk heeft leren kennen door de ogen van haar vijanden, de Romeinen. In door hen overgeleverde bronnen wordt ze veelal afgeschilderd als een wellustige hoer. Toegegeven, Cleopatra was ongetwijfeld een zeer geraffineerd verleidster, aangezien ze erin slaagde de machtigste mannen ter wereld om haar duim te winden. Maar dat was slechts één van haar vele talenten.
Cleopatra was in de allereerste plaats een Egyptische patriot. Ze was verliefd op Egypte en zeer geliefd bij het Egyptische volk. Opmerkelijk, aangezien de met het zwaard heersende Macedonische dynastie waartoe ze wordt gerekend zeer gehaat was bij de inheemse Egyptenaren. Maar Cleopatra had niets met Griekenland/Macedonië. Cleopatra beschouwde zichzelf als op en top Egyptisch, ze kleedde zichzelf Egyptisch, omarmde de Egyptische religie (ze vereenzelfvigde zich met Isis) en sprak in tegenstelling tot haar voorgangers in de Ptolemaeïsche dynastie Egyptisch. Sterker nog, Cleopatra sprak zoveel als 9 talen vloeiend.
Julius Caesar had het Egyptische leger reeds in de pan gehakt. Alles wees erop dat hij van Egypte een Romeinse kolonie zou maken, en dat was een waar schrikbeeld. Doch met haar charmes wist Cleopatra de schier onverslaanbare veldheer dusdanig voor zich te winnen dat hij haar als koningin van Egypte aanstelde. Nadat Julius Caesar was vermoord herhaalde zij dat kunstje met een andere oppermachtige Romeinse generaal, nl. Marcus Antonius.
Hoe dan ook, met haar aparte manier van politiek bedrijven zorgde ze er wel voor dat Egypte voor nog zo’n 20 jaar soeverein bleef. In die 20 jaar toonde zij zich een zeer kundig staatsvrouw. Ze erfde een zwak, hongerlijdend koninkrijk met een lege schatkist. Maar door handelsrelaties aan te gaan met landen in het oosten zover als India en de belasting voor de boeren te verlagen wist ze de economie weer op de rails te krijgen.
Waar de Romeinen Cleopatra omschrijven als een gewiekste hoer die zich van hekserij bediende wordt ze in Arabische bronnen omschreven als een begaafd natuurkundige, wijsgeer en scheikundige. In ieder geval, ze stond aan het hoofd van indrukwekkende bouwprojecten die Egypte honderden jaren niet meer had mogen aanschouwen. Tevens bouwde ze een indrukwekkend marine en op het toppunt van haar macht regeerde ze praktisch over het ganse oostelijke Middellandse Zeegebied.
Kortom, Cleopatra had van Egypte weer een wereldmacht gemaakt (ook al was het officieel een Romeinse vazalstaat). Een nieuwe oorlog met Rome was onvermijdelijk. De Romeinse senaat verklaarde in 32 v.j. Cleopatra de oorlog, waarmee de laatste burgeroorlog van de Romeinse Republiek aanving. Haar minnaar Marcus Antonius en zijn leger deserteerden de Romeinen en verkozen de kant van Cleopatra. Uiteindelijk werd de Egyptische marine definitief verslagen in de slag bij Actium. Naar verluidt omdat bepaalde patriarchisch ingestelde Romeinen in haar leger haar verraadden omdat zij simpelweg niet konden verkroppen dat een vrouw heerser van de wereld zou worden. Cleopatra deed nog een poging om consul Octavianus te verleiden, maar nadat dat mislukte pleegde ze zelfmoord om haarzelf en haar volk de vernedering van een zegetocht door Rome te besparen.
Alhoewel Cleopatra uiteindelijk verloor is ze er in korte tijd in geslaagd van een verzwakt Egypte weer een wereldmacht te maken. Het Egypte van Cleopatra was de laatste serieuze militaire bedreiging voor Rome. Mocht ze in de slag bij Actium hebben gezegevierd dan was wellicht niet Rome, maar Egypte de laatste 2.000 jaar het model geweest van de Westerse beschaving. Hieruit volgt dat Cleopatra vaak om de verkeerde redenen tot de verbeelding spreekt. Zelfs verschillende prominente Afrikaansgecentreerde geleerden geloofden de propaganda van haar vijanden dat ze slechts een zich van hekserij bedienende, gewiekste verleidster was, en zagen daarom haar historische waarde niet in: het zou daarom niet van belang zijn of ze wit was of Zwart. Maar zelfs al was Cleopatra een hoer, welke andere hoer is er ooit in geslaagd zichzelf te verkopen voor een wereldrijk?
DJEHUTI-ANKH-KHERU